Pemuka jaku

Ligam bebini ngambi Riah, beranakka Padang. Padang angkat ari Sebaru Kalimantan, Indonesia pindah ka Rimbas. Dalam cherita ka ditusui urang ka tuai, Padang tu ngetu ba mayuh bengkah menua sebedau ngentapka diri di Rimbas. Peturun Padang, rebak Baat enggau anak iya Munan matak bala pindah ka Batang Melupa, pati ai Krian. Sida berumah ba menua ka dikumbai Nanga Meramuh, Ulu Melupa. Maya tu kelia, tuai ka ngiring bala benama Orang Kaya Temenggung Tandok. Rebak tu kelia, menua agi charut, mensia agi bebalas-balas bebunuh enggau bekayau pangan diri. Rumah sida, disebut kitai diatu "Tembawai Alah" dialah, lalu ditunu bala Balau ka datai ari Banting. Sida pepar mindah ngiga pendiau baru sepemanjai Batang Krian. Raban Beti, Jabas, Manju, Changgas, Gila enggau Chuk pindah ka Krian Tengah. Peturun sida ngentap ka diri di Nanga Drau, pati Kiba ai Krian berumah ba Tembawai Masing...

Lalu meh ngagai rumah panjai kami

Wednesday, February 25, 2009

Ngenang Pengawa Maya Langkang.

Dulu suba maya panas enggau ujan endang sebaka tiap taun. Musim panas ai sungai deka langkang bendar lalu nyamai endur bemain tauka turun begigaka lauk. Enti maya ujan ai deka bah, lalu pengawa ti turun ka ai deka kurang dikereja.
Dulu kelia, urang turun ka ai kena ngisi maya lepa gawa umai enggai kebun. Sida Ngetan pukat, nyala, nginti, mansai undang, ngiga tekuyung, ngulih milik, ngeresap (ngulihka anak ngena tabir, mubuk (ngulihka bubuk ulu ngena tabir enggau mayuh bengkah chara ti bukai dikena ngulihka bansa utai idup dalam ai ka lauk sida.
Dulu suba, belabuh ari bulan enam hari mupuk deka panas lalu ngujungka kemarau. Musim kemarau enda tentu, tang kadang-kadang hari tau nadai ujan sampai sebulan. Maya tu, ai Krian mupuk langkang, lalu nyamai bendar alai bala ti deka turun ka ai.
Ai ti chiru nyamai endur urang nimbak ikan. Iya mega nyamai endur sida ti rindu nginti. Lubuk Labang, lubuk Lidong, Lubong Embuas selalu endur urang nginti peridin. Ukai semina ikan peridin aja ti ulih, tang kadang-kadang bulih baung, undang, kedebu enggau bansa ikan bukai ti deka makai ginti.
Musim panas, kelebih agi maya ngalih hari pendiau di rumah panjai balat bendar angat. Nyalai, bala sida ka lelaki bebai-bai pangan diri ngiga kayu ti bisi diempa miluk. Kadang-kadang kayu ti rebah ka ai ditanchang dulu ngambika diempa miluk. Musim panas sida nurun ngabas lalu ngulihka miluk dia.
Ai ti mabu nyamai endur begiga tekuyung. Ai urung menua ari ili wong Embuas mayuh bendar tekuyung pasang lalu mua ka ulu Embuas mayuh tekuyung rau. Tekuyung pasang lekat ba batu enggau kayu kelebih agi ba endur ti lansar. Enti sema lama udah nadai digiga kitai tau teulih ka tekuyung pasang ti besai. Tekuyung rau mayuh agi ba endur ti enda datai pasang.
Keresap (anak ikan) mudik ka ulu nitih ai pasang. Bala sida ka indu nganti ba sukut-sukut batu ba tebing sungai, bebaika tabir dikena ngulih keresap. Enti kena maya keresap mayuh, bala ti ngeresap deka bulih bendar nyentuk ka penuh buntut tabir. Bakanya mega maya pasang bubuk (anak undang). Bida enggau maya ngulih keresap, urang ti mubuk deka nurun malam hari. Maya pasang bubuk kitai ulih meda api kelita tauka lampu pichit bakacheli ba tebing sungai. Keresap enggau bubuk ulu tu endang siti ari bansa utai ti bisi ba ai Krian urung menua Kaki Wong tu, lalu nyadi siti ari bansa pemakai urang ba menua tu.
Endur ti beulai, kelebih agi ba lubuk ti bisi kerukuh kayu deka bendar endur ikan diau. Nya alai bala ti ngetan pukat semampai ngining endur ti bakatu endur nerantingka pukat sida. Pukat ditan ngulurka ai. Retinya puting pukat ditarit tunga kili lalu puting tu enda ditanchang. Enti sema pukat ditan ngempang batang ai, iya tau rusak tauka putus kena tumpu kayu lalu nambun reba ti anyut ari ulu. Dulu suba pengawa mukat tu besai bendar asil ketegal laban ikan ti agi mayuh. Suah bendar sida bulih ikan pait, banta, buing, baung lalu enti nasit manah agi tau bulih anak tengas enggau semah.
Enti kemarau nyau udah lama bendar nyadi ai pasang ari ili deka mai pantai mudik ka ulu. Tebing ai, batu enggau kerukuh kayu kadang-kadang nadai ayan agi ketegal kena lamun pantai. Maya tu, ai manah bendar endur bala ti deka nyala. Siti ari kebuah iya manah laban ai nyau nyadi mabu. Kerukuh kayu enggau tingkah batu dalam ai pan udah telamun magang. Nyau ka semua tempat ulih endur nibarka jala, lalu nadai takutka tekait. Maya tu, ikan ulu nadai tentu mayuh ulih. Sida ka nyala suah agi bulih ikan ili enggau undang.
Kemaya haritu, ai Krian nyau enda agi baka ti kelia. Ai enda tentu agi chiru ketegal laban jalai aluh enggau projek betanam ti besai udah digaga ba sepemanjai Batang Krian. Ikan enggau bansa utai bukai ti idup dalam ai pan nyau udah makin kurang. Taja pia, pengawa ti turun ka ai kemaya haritu agi ulih dikereja, kelebih agi kena mantupka pengerindu turun ka ai.

Friday, February 13, 2009

'Gajah Nusu'

Mayuh anembiak kemaya hari tu, kelebih agi sida ti ada lalu diau di nengeri enda nemu nama utai, lalu enda kala ninga nama utai nya disebut. Anembiak rumah panjai ka rebak dudi tu mega mayuh ka enda nemu nama utai, ketegal nama nya nadai agi disebut tauka utai nya tadi nadai agi dipeda tauka dikena ba rumah panjai sida. Nya alai sida suah tegenung, lalu sekeda nanya ka reti lebuh ti ninga bala apai indai, tauka aki ini sida nyebut nama utai nya tadi.
Siti ari leka jaku ti dikena kitai menua tu nyebut nama rumah ti digaga nyangking ba panggau ruai rumah panjai sida nya ‘Gajah Nusu’. Enti kitai nanya ngagai sida ka anembiak, nadai siku sida enda nemu ‘Gajah’ nya siti ari bansa jelu babas ka bisi di menua tasik din, lalu ‘Nusu’ tu siti ari pengawa anak mit kitai mensia tauka jelu ka apin nemu makai beridup ba indai sida. Sida nyangka enda terunding ka reti ‘Gajah Nusu’ dikena nyebut bansa rumah ka digaga ba senentang endur tanju.

Jarang bendar kitai meda rumah panjai kemaya haritu, bisi ngaga rumah nyangking ba ruai sida kelebih agi rumah panjai ka baru diatu. Di Nanga Drau dulu suba bisi dua iti ‘Gajah Nusu’. Siti ‘Gajah Nusu’ digaga ba tanju Minggat ak. Changgas (Empawi ak. Minggat ka diatu), lalu siti agi ba tanju Impa ak. Anyum (Enggi ak. Impa ka diatu). ‘Gajah Nusu’ ba tanju Empawi ak. Minggat udah lama dibuai, tang iya ti ba tanju Enggi ak. Impa agi meruan nyentukka seharitu.
‘Gajah Nusu’ digaga urang ka tuai dulu suba kena ngemesaika agi ruang ba ruai. Pengidup sida ka tuai kelia bepanggai ba pengawa betanam betupi enggau pengawa ngasu beburu. Nya alai sida mayuh nyimpan rengka dikena gawa dalam rumah, kelimpah ari ka ditinggal sebedau langkau umai enggau kebun. ‘Gajah Nusu’ tu nyadi endur besimpan ka tumpa, raga, selabit, agak, lanji. Iya mega nyadi palan endur ngantung duku, kapak, enggau cangkul, lalu mega endur manggai ka tikai. Kelimpah ari nya, ‘Gajah Nusu’ nyadi palan endur naruh rengka kena ngasu beburu baka sumpit, ginti, bubu, jala enggau pukat. ‘Gajah Nusu’ mega nyadika setur endur nyimpan asil padi, lada enggau getah sebedau iya dijembui tauka dijual.

Dulu kelia, bala ka baru ngangkat diri bujang rindu bendar begempuru tinduk di ruai. Maya tu kelia apin bisi pemerindang baka kemaya haritu. Sida nadai radio enggau televisyen. Nya alai maya malam hari sida ti baru ngangkat diri bujang tu begempuru ba ‘Gajah Nusu’, berandau enggau pangan diri nganti mata ti deka tinduk, lalu kelebih agi enti ati bisi ngining peninduk sida ka indu.
‘Gajah Nusu’ ba tanju Empawi ak. Minggat ka dulu suba digaga nyadika rumah sekula. Sida ka tuai baka Impa ak. Anyum, Jilum ak. Ginal enggau Senin ak. Umbol terubah besekula di Kumpai. Abis pelajar di Kumpai, sida tu pulai ka Drau lalu nguluka bala anembiak ba rumah panjai tu ngemansangka pengawa sekula. Sida ngansak urang ka tuai nirika palan endur belajar, lalu sida empu mantu ngajar bala anembiak bukai ba rumah panjai tu. Siku ari pengajar tuai di menua tu ti udah ngajar ba sekula ‘Gajah Nusu’ tu Niang Mr. Kedai ak. Jeti tauka Apai Lajun. Niang Mr. Kedai ngajar ba sekula ‘Gajah Nusu’ tu lebih kurang dalam setaun sebedau sekula baru digaga ngena jalai gutung ruyung ba tanah niang ex-TR Sabang ak. Empiu enda jauh ari sekula SK Nanga Drau ka diatu.