Pemuka jaku

Ligam bebini ngambi Riah, beranakka Padang. Padang angkat ari Sebaru Kalimantan, Indonesia pindah ka Rimbas. Dalam cherita ka ditusui urang ka tuai, Padang tu ngetu ba mayuh bengkah menua sebedau ngentapka diri di Rimbas. Peturun Padang, rebak Baat enggau anak iya Munan matak bala pindah ka Batang Melupa, pati ai Krian. Sida berumah ba menua ka dikumbai Nanga Meramuh, Ulu Melupa. Maya tu kelia, tuai ka ngiring bala benama Orang Kaya Temenggung Tandok. Rebak tu kelia, menua agi charut, mensia agi bebalas-balas bebunuh enggau bekayau pangan diri. Rumah sida, disebut kitai diatu "Tembawai Alah" dialah, lalu ditunu bala Balau ka datai ari Banting. Sida pepar mindah ngiga pendiau baru sepemanjai Batang Krian. Raban Beti, Jabas, Manju, Changgas, Gila enggau Chuk pindah ka Krian Tengah. Peturun sida ngentap ka diri di Nanga Drau, pati Kiba ai Krian berumah ba Tembawai Masing...

Lalu meh ngagai rumah panjai kami

Tuesday, May 7, 2024

NANGA DRAU, 100 TAUN. (TUSUN TI KESATU)

Sepengudah rumah panjai 16 pintu di Melupa dialahka bala Balau ari Banting. Bala anembiak redak Orang Kaya Temenggong Tandok mupuk begigaka pendiau baru ti likun agi ari kachau bala munsuh. Sekeda sida mudik ngulu ai Krian, berimba, berumpang ngiga pendiau ti baru. Pejalai sida ti berumpang menua tu ukai pengawa ti mudah. Sida besatup enggau orang ti udah dulu nguan menua tu, kelebih agi bansa Seru. Pejalai sida mudik kulu, sida sangkai di Ilas (enggau Kerango), tebing kanan mudik ai Krian ba kaki Bukit Tengalat. Sida ngepunka pendiau ti baru dia. Sida tu diuluka Angking ak. Anau, Gila ak. Anau, Changgas ak. Achan, Beti ak. Bana, Manju enggau Jabas ak. Layang. Maya tu, penyarut enggau bala Seru mupuk diketuka. Sida begulai enggau pangan nyentukka bisi betampil belaki bebini. Daong ak Layang belakika bansa Seru ti benama Sugum. Taja pan udah ngentapka pendiau diri di Ilas, sida agi meruan ngabas pendiau lama di Melupa ke disebut ‘Tembawai Alah’ kemaya hari tu. Kelimpah ari ti ngabas buah tanah ke tinggal di Melupa, sida agi ‘Nganjung Antu’ (Nguburka sida ti mati) ngagai pendam Burui di Melupa. Sepengelama udah ngentapka pendiau diri di Ilas, sida berunding begigaka pendiau ti baru. Jabas ak. Layang, Chuk ak Changgas, Bundak ak. Mawat enggau Antas ak. Gima nguluka bala mudik kulu agi ngiga endur ti nyamai alai begiga pemakai, kelebih agi alai bumai betaun. Pejalai sida kulu ngetu ba Jeno. Muka menua dia. Mudik kulu agi ke Nanga Melak nyentukka sida datai ba menua pala pasang di Embuas. Menua baru, apin kala endur mensia diau ngentapka diri (kelimpah ari bansa asal Seru). Taja pia, maya tu kelia endang udah bisi atur bagi antara menua. Retinya, muka menua baru enda ulih seneka ati. Bisi atur antara menua ti udah ditetapka. Ke kanan, beantara ba Teriki, seberai ai Mapar enggau orang Babang. Kili, naka Kawang. Kulu, Naka Teberu, Sungai Kedang ti mega beantara enggau menua Babang. (Arapka penerang tu betul, enti salah tau diperatika baru). Peturun Jabas ak. Layang, nya orang ti asal diau di Nanga Drau, Sungai Engkabang, Sebubu enggau Mapar ke diatu. Jabas ak. Layang ngepunka pendiau iya ba menua tu, bedampa di Nanga Sungai Kundong. Ari Sungai Kundong, sida bepindah ka Nansang di Mapar. Sida diau dia enda lama, laban ti diserang lalu dialahka bala Seru. Udah mati Jabas ak. Layang, Iya diganti menantu iya empu ke benama Chuk ak. Changgas. Chuk nyadi Tuai Rumah. Iya ngiring bala anembiak redak iya berumah di Tembawai Baruh. Ari Tembawai baruh sida bepindah ngagai rumah panjai baru di Tembawai Tinting. Ari Tembawai Tinting bepindah ga baru ke Tembawai Sungai Pelanduk, sebedau bepindah pulai baru ngagai Tembawai Sungai Kundong. Di Tembawai Sungai Kundong tu sida belabuh bepechah penemu. Rumah panjai ti baru di Sungai Kundong pan bepechah baru. Sida bepindah ngaga dampa baru nitihka temuda, tanah jerami enggau raban diri empu. Dampa ke terubah digaga di Tembawai Pungkar. Maya tu, Chuk ak. Changgas agi meruan nyadi Tuai rumah. Udah mati Chuk ak. Changgas, menantu iya ke benama Bundak ak. Mawat (Dikangau orang Aki Boo) diambi nyadi Tuai Rumah sida. Bundak ak. Mawat nguluka bala iya berumah ba Tembawai Kilong. Maya ti nyadi tuai, Bundak ngiring bala anembiak redak iya berimba mungkal menua. Sida bumai ke Sebubu enggau Mapar. Rambau tu mega, Bundak mai anembiak redak iya bedampa di Sungai Tekalong. Ari Sungai Tekalong, Bundak ak. Mawat mupuk mai anembiak redak iya berimba, bumai betaun ngagai ulu Sungai Betong. Pemuas ke pulai mansang bumai betaun ari Sungai Tekalong ke Sungai Betong, Bundak sekali agi nguluka bala iya berumah baru di Sungai Betong. Sebedau iya mati, Bundak mai bala anembiak redak iya pulai berumah baru di Tembawai Tinting tauka disebut Tembawai Panjai. Tajapan udah belabuh ngaga rumah panjai baru, Bundak enda sempat diau dia. Iya mati ba langkau umai. Kena ngenang pemesai pengawa ti udah dikerja Bundak ak. Mawat, ngulu serta ngiring rayat menua tu berimba mungkal menua. Pemati iya diintu ngena chara ngintu pemati Bujang Berani. Bangkai iya enda ditumbak, tang dilumbung (*Lumbung Bundak enggau Saban meruan diintu nyentukka saritu). Antas ak. Gima nganti Bundak ak. Mawat nyadi Tuai Rumah di Tembawai Tinting (Tembawai Panjai). Tuai Rumah Antas chukup dikenang laban ke nyadi Tuai Rumah ke terubah mai bala rayat iya nirika Gawai Antu di Tembawai Tinting. Rumah panjai di Tembawai Tinting pechah baru. Sang ak. Melana mai raban iya berumah baru di Sebubu. Rumah panjai Tembawai Tinting nyau makin jai, ngujungka bala ti tinggal dia belabuh begagaka pendiau ti baru. Sekeda sida betampung ba dampa. Sekeda agi belangkau ba kebun tauka temuda diri empu sementara ti nganti ulih berumah panjai baru. Tajapan sida enda begulai diau, tang sida besetuju ngasuh Minggat ak. Changgas (Uchu Bundak) nyadi Tuai (Rumah) sida. Maya tu, bisi tiga iti rumah dampa ianya dampa di Nanga Drau, dampa di ulu Sungai Dabai enggau dampa di Tanjung Tapang. Rumah dampa di Nanga Drau (endur kebun Niang Achin, Apai Rantai) bisi sebelas pintu. Bala ti diau ditu, Sida Nambi ak. Anyum enggau sida sebilik, Impa ak. Anyum (Aki TR. Justine Enggie) enggau sida sebilik, Kendawang (Apai Lema) enggau sida sebilik, Entamin (Apai Paul) enggau sida sebilik, Engkoh (Apai Jawan) enggau sida sebilik, Manang Ambu enggau sida sebilik, Baba (Apai Chemagat) enggau sida sebilik, Kentun (Apai Kenda) enggau sida sebilik, Gu (Apai Ladu) enggau sida sebilik, Baing (Apai Ketit) enggau sida sebilik, enggau sida Galang sebilik. Sida ti diau bedampa di Sungai Dabai bisi lima pintu. Apai Megat enggau sida sebilik, Luna (Apai Ujey) enggau sida sebilik, Belaki enggau sida sebilik, Manggoi enggau sida sebilik, Gimang enggau sida sebilik enggau sida Antas sebilik. Sida ti bedampa di Sungai Dabai tu betuaika Antas, jadi Tuai Rumah sida. Dampa di Tanjung Tapang semina bisi dua pintu aja ianya Minggat (Apai Empawi) enggau sida sebilik. Apai Dagai enggau sida sebilik. *Munyi ti disebut tadi, bala ti diau nyembuah-nyembuah, bedampa (kelimpah ari Sungai Dabai) betuaika Minggat. *Cherita ti ditusui ditu ditampung aku ari utai ti ditusui Niang Aki (Kadam ak. Nambi). Enti sema bisi enda sebaka, aku ngarapka bala kitai ti bisi pengingat enggau penemu sama besaup ngemetulka iya kelebih agi ba tusun pemindah, nama orang enggau tempat. Enti bisi ditemu maya tauka taun, nya utai ke manah agi. Aku ti nulis tu ngambika cherita tuai (history) menua kitai enda lenyau lalu ditampung anak uchu kitai dudi ila. Agi bisi udah tu ditampung aku, naka cherita ti bisi dirikot aku empu, ari cherita Niang Aki enggau ‘note’ ti ditulis Apai.

No comments: